معرفی کتاب های “رجال کَشّی” ، “طبقات” و “الجرح و تعدیل” با مقایسه آنها از نظر علم رجال

کتاب رجال کشی قدیمی ترین اصول رجالی شیعه می باشد . در قرن سوم هجری بر اثرشیوع کتب حدیث و رواج اصول و مصنفات این علم ، فن رجال نیز بالتبع رونق گرفت و کتب بالنسبه زیادی در این فن تدوین و تألیف شد که برخی از آنها تاکنون موجود است و از آثار گرانبهای شیعه در این علم بشمار می رود .
دانشمندان رجالی پیشین ، شرح حال دانشمندان را که می بایست در علم تراجم مطرح شود در علم رجال مطرح می کردند ، و بین این دو علم تفکیک قائل نمی شدند تا جائی که شخصیتی همانند شیخ منتجب الدّین ابن بابویه (متولّد 504 ه ق که تا به سال 585 ه ق زنده بوده است و تاریخ وفات او دقیقاً روشن نیست) فهرستی از شرح حال راویان حدیث و دانشمندان بعد از شیخ طوسی (متوفی 460 ه ق) تألیف نمود و در این کار از روش علمای علم رجال مثل شیخ کشّی ، نجاشی و شیخ طوسی که نویسندگان اصول کتاب رجالی و تراجم در میان شیعه محسوب می شوند ، پیروی نمود . بنابراین چنانچه بعداً خواهیم آورد ای بسا علتی که شیخ از این کتاب کشی قسمتهایی را اختیار نموده است و بعنوان کتاب رجالی بنام اختیار معرفه الرجال مطرح کرده است همین موضوع بوده است .
رجال کشی از جمله ی منابع اولیه ی رجالی شیعه محسوب می شود .
از جمله ویژگی های منابع اولیه ی رجالی و امتیاز ویژه ی نویسندگان منابع اولیه ی رجالی این است که در علم رجال پیشکسوت شمرده شده و باعث برتری ایشان بر دیگر علمای رجالی می شود و این دسته از نویسندگان کتاب های رجالی با بزرگان علم حدیث و راویان احادیث اهل بیت (علیهم السلام) هم عصر بوده ، که این ویژگی در نویسندگان دسته ی دوم وجود ندارد.
کتب رجالی که در قرن سوم صورت نسبتاً گسترده و مبسوطی یافته بود در قرن چهارم به همان نسبت گسترده تر و متنوع تر و جامع تر گشت .
از همه معروفتر کتاب معرفه الناقلین عن الائمه الصادقین علیهم السلام کشی است .
در حدود نیمه اول قرن پنجم هجری ، یعنی پس از گذشتن بیش از سه قرن از تألیف نخستین کتاب رجالی ، اصول اربعه رجالیه یعنی چهار کتاب معروف و مورد استناد این علم که از ترکیب و تصحیح و امتزاج کتب و مصنفات قبلی تشکیل شده بود به رشته تحریر درآمد و سرفصل تازه ای در تاریخچه این علم گشوده گشت . این چهار کتاب که خوشبختانه در طول زمان از دستبرد حوادث مصون مانده و اصل آنها تا زمان حاضر باقی است و بعضی از آنها مکرر به طبع رسیده ، عبارت است از : اختیار الرجال ، الفهرست ، الرجال (هر سه تألیف شیخ ابو جعفر محمد بن الحسن طوسی ، متوفا به سال 460)، و کتاب فهرست معروف به رجال نجاشی ، تألیف احمد بن علی نجاشی (متوفا به سال 450).
اصول پنج گانه ی رجالی شیعه عبارتند از :
1. رجال برقی (طبقات الرجال)
2. رجال کشی
3. رجال شیخ طوسی
4. فهرست شیخ طوسی
5. رجال نجاشی
عنوان قراردادی کتاب معرفه الناقلین عن الائمه الصادقین است که بنام های دیگر اختیار معرفه الرجال- اختیار الرجال – معرفه اخبار الرجال – نیز شناخته می شود ولی نام معروف کتاب همان رجال کشی می باشد .
مرحوم کشّی نام کتاب رجال خود را – همان گونه که از شیخ در شرح حال احمد بن داود بن سعید فزاری بر می آید – “معرفه الرّجال” گذاشت ، البته برخی نیز قایلند که آن را به “معرفه النّاقلین عن الائمه الصّادقین علیهم السلام” و یا “معرفه النّاقلین” تنها ، نام گذاری نموده است . این کتاب نزد سیّد بن طاووس موجود بود ؛ زیرا سیّد ترتیب و تبویب این کتاب را به عهده گرفته و آن را به کتاب های دیگر رجالی ضمیمه و به نام “حلّ الاشکال فی معرفه الرّجال” نام گذاری نموده است .
این کتاب نزد شهید ثانی موجود بود . لیکن آنچه که در عصر ما از کتاب کشّی موجود است همان مقداری است که شیخ آن را مختصر کرده و زواید آن را حذف و به اسم “اختیار الرّجال” نام گذاری نموده است . شیخ این کتاب را از جمله کتابهای خود ذکر کرده است . در هر حال ، این کتاب در هند و نجف اشرف و جاهای دیگر به چاپ رسیده است . ناشر آن در چاپ نجف اسامی راویان حدیث را به ترتیب حروف معجم فهرست بندی نموده است – اخیراً نیز محقق متتبع جناب شیخ حسن مصطفوی تحقیق جالبی پیرامون آن به عمل آورده است و فهرست خوبی برای آن تنظیم کرده است .
این کتاب یک جلد می باشد با شش جزء و موضوع آن محدثان شیعه با بررسی 1151 راوی است .
هدف اصلی کشّی از نوشتن این کتاب ، ذکر روایاتی است که از سوی معصومین (علیهم السلام) در مدح و یا مذمّت یک نفر صادر شده است .
در آغاز کتاب نام برخی از صحابه ی رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) که از یاران امام علی (علیه السلام) نیز به شمار می روند ، دیده می شود و بعد از آن به ترتیب ، نام بقیه ی یاران و اصحاب ائمه (علیهم السلام) آورده شده است .

تهیه و تدوین: دکتر سعید قاضی‌پور

دانلود با لینک مستقیم